Khám Phá Thời Gian Ghi Nhớ Của Não Bộ: Chắc Chắn Bạn Sẽ Bất Ngờ

Trong hơn một thế kỷ qua, việc nghiên cứu về cấu trúc não bộ của con người, đặc biệt là ở trẻ em – thế hệ quan trọng cho tương lai – đã mang lại nhiều kết quả mới. Một trong những thông tin thú vị mà các nhà khoa học đã công bố là cơ chế ghi nhớ thông tin trong não bộ.

Quá trình ghi nhớ, hay còn được gọi là trí nhớ, là một quá trình phức tạp, trừu tượng và đầy thách thức, đòi hỏi sự nỗ lực đáng kể từ phía các nhà nghiên cứu để có thể giải mã ra được . Bài viết sau đây từ xemboi365.com sẽ giới thiệu những điểm quan trọng nhất về cơ chế hình thành trí nhớ, cũng như thời gian ghi nhớ của não bộ để các bạn tham khảo.

Cơ chế ghi nhớ thông tin trong cấu tạo não bộ của con người

Cơ chế ghi nhớ thông tin trong cấu trúc não bộ của con người là một lĩnh vực luôn đầy yếu tố thú vị và bí ẩn đối với nhiều người. Đây là quá trình phức tạp được nghiên cứu đối với động vật, xác người, và người sống bởi các nhà khoa học và nhà thần kinh học. Theo thời gian, các khái niệm về quá trình này đã dần được phát triển, với quá trình ghi nhớ là một phần quan trọng của việc hình thành trí nhớ.

Chuỗi quá trình ghi nhớ bao gồm tiếp nhận thông tin, xử lý thông tin, đưa thông tin lên vỏ não để lưu lại, và sau đó tái hiện lại thông tin đó. Trong các bước của chuỗi trí nhớ, “Xử lý thông tin” và “Đưa thông tin lên vỏ não” thường được gọi chung là quá trình ghi nhớ và tạo nên một đường trên bề mặt não được gọi là “Đường mòn dấu vết”.

Cơ chế của quá trình xử lý thông tin là rất phức tạp, bao gồm nhiều hoạt động của các tế bào thần kinh, từ hưng phấn, tiếp nhận, sàng lọc, cho đến chọn lọc thông tin quan trọng tạo ra tín hiệu. Sau đó, tín hiệu này được truyền dưới dạng xung thần kinh để đưa lên vỏ não.

Vậy não bộ lưu trữ ký ức và lấy chúng ra như thế nào?

Theo nhà báo chuyên về bộ não và hành vi của con người Stephanie Pappas tại bang Colorado (Mỹ), cách đơn giản nhất để giải thích quá trình này là bộ não con người tự điều chỉnh lại cấu trúc của nó mỗi khi có một ký ức mới xuất hiện. Điều này diễn ra thông qua các hoạt động của các khớp thần kinh hoặc những khoảng trống nhỏ giữa các tế bào não.

Tế bào não, hay tế bào thần kinh, liên lạc với nhau thông qua một hệ thống điện hóa. Sự thay đổi về điện tích trong một tế bào sẽ kích thích giải phóng các chất hóa học, được gọi là chất dẫn truyền thần kinh, qua các khớp thần kinh. Lúc này, các chất dẫn truyền thần kinh này sẽ được tế bào thần kinh ở phía bên kia khoảng trống tiếp nhận. Đây là nơi mà chúng kích hoạt các thay đổi điện bên trong tế bào đó.

“Cuối cùng, ký ức được mã hóa trong các mạch thần kinh. Đó là tất cả những gì thay đổi trong não bộ khi một ký ức được tạo ra” – Don Arnold, một chuyên gia khoa học thần kinh tại Đại học Nam California chia sẻ.

Khi một tế bào thần kinh liên tục kích thích tế bào thần kinh khác, kết nối giữa chúng sẽ tăng cường, điều này có nghĩa là chúng sẽ kích thích dễ dàng lẫn nhau hơn theo thời gian. Ở cấp độ cơ bản nhất, bộ não có khả năng lưu trữ ký ức bằng cách tăng cường kết nối giữa các mạng lưới tế bào thần kinh.

Vấn đề tiếp theo là nơi ký ức được lưu trữ trong não bộ. Ký ức của con người thường được giữ trong một số vùng não, trong đó có hồi hải mã, nơi quan trọng nhất đối với sự hình thành trí nhớ ban đầu và đóng vai trò then chốt trong việc chuyển ký ức từ lưu trữ ngắn hạn sang lưu trữ dài hạn.

Theo nghiên cứu thì trí nhớ ngắn hạn chỉ tồn tại trong khoảng thời gian là 20 hoặc 30 giây trước khi mất đi. Ví dụ, bạn có thể ghi nhớ một số điện thoại mới trong một khoảng thời gian cần thiết để thực hiện việc quay số đó. Tuy nhiên, nếu không luyện tập nhớ các con số đó, các mạch thần kinh liên quan đến bộ nhớ ngắn hạn sẽ ngừng hoạt động cùng nhau và ký ức sẽ dần mất đi.

Khi bạn luyện tập hoặc cố gắng ghi nhớ thông tin, vùng hồi hải mã sẽ hoạt động để củng cố các kết nối. Theo thời gian, các ký ức dài hạn sẽ được chuyển đến vùng tân vỏ não, phần nhăn bên ngoài của não sẽ chịu trách nhiệm cho phần lớn trải nghiệm có ý thức của chúng ta.

Hạch hạnh nhân, hay Amygdala – một khu vực hình quả hạnh trong não người, có chức năng quan trọng trong xử lý các cảm xúc như sợ hãi. Theo nhà thần kinh học Avishek Adhikari tại Đại học California, bang Los Angeles (Mỹ), cảm xúc đóng một vai trò quan trọng trong quá trình hình thành trí nhớ.

Tình huống có cảm xúc, bất kể tích cực hay tiêu cực, thường được ghi nhớ tốt hơn so với những sự kiện trung lập. Nguyên nhân có thể là do bản năng sinh tồn: việc nhớ những thông tin quan trọng về tình hình tích cực hoặc tiêu cực giúp đảm bảo sự tồn tại của bản thân.

Theo Adhikari, não bộ tiết ra một số chất dẫn truyền thần kinh với nồng độ cao hơn trong các trường hợp con người trải qua cảm xúc cao. Sự hiện diện của các chất dẫn truyền thần kinh này có thể củng cố các kết nối ghi nhớ ở vùng hồi hải mã.

Ngoài Amygdala, các vùng khác liên quan đến trí nhớ bao gồm hạch nền và tiểu não (được kích thích khi cần thiết cho bộ nhớ vận động, chẳng hạn như khi chơi piano), cũng như vỏ não trước trán, giúp tạo ra “trí nhớ hoạt động” liên quan đến việc lưu giữ thông tin đủ lâu để có thể áp dụng nó, như trong quá trình giải quyết một bài toán.

Những ẩn sốcủa trí nhớ

Sự hình thành các tế bào thần kinh mới đóng vai trò quan trọng trong quá trình lưu trữ ký ức, thậm chí cả đối với não bộ của người trưởng thành.

Các nhà khoa học trước đây tin rằng não bộ sẽ ngừng sản xuất tế bào thần kinh mới sau khi một người tới tuổi vị thành niên. Tuy nhiên, nghiên cứu trong hai thập kỷ gần đây đã chỉ ra rằng bộ não của người trưởng thành không chỉ tiếp tục tạo ra các tế bào thần kinh mới, mà những tế bào này còn đóng vai trò quan trọng trong quá trình học tập và ghi nhớ. Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Cell Stem Cell vào năm 2019, vùng hồi hải mã vẫn tiếp tục sản xuất tế bào thần kinh mới ngay cả ở những người đến độ tuổi 80 và 90.

Quá trình hình thành và xử lý trí nhớ trong một bộ não đang hoạt động là điều không dễ dàng để có thể quan sát được. Các khớp thần kinh rất nhỏ và rất nhiều, đồng thời rất khó để có thể chụp ảnh bên ngoài bề mặt não.

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh cũng tránh can thiệp vào các chức năng của não. Tuy nhiên, hiện nay với công nghệ phát triển đang dần cho phép các nhà khoa học tìm ra những điều mới.

Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình ghi nhớ và thời gian ghi nhớ của não bộ

Theo những nghiên cứu của nhà thần kinh học, quá trình ghi nhớ hoặc trí nhớ chủ yếu phụ thuộc vào cấu trúc não bộ của từng người. Do đó, khả năng ghi nhớ của mỗi người có thể khác nhau, có người có khả năng nhớ nhanh và thời gian ghi nhớ của não bộ lâu, có người quên nhanh, và có người có sự kết hợp khác nhau giữa nhớ và quên. Một trong những nguyên nhân chính là do mỗi người có mật độ chất xám khác nhau, ảnh hưởng đến quá trình ghi nhớ và làm cho khả năng nhớ không đồng đều.

Ngoài yếu tố cấu trúc não bộ, còn nhiều yếu tố khác cũng ảnh hưởng đến quá trình ghi nhớ, bao gồm sức khỏe tinh thần, dinh dưỡng, mức độ tập trung, nội dung của vấn đề cần ghi nhớ, sử dụng thuốc, cách tiếp cận trong quá trình ghi nhớ, và nhiều yếu tố khác.

Một vấn đề quan trọng là sự luyện tập trong quá trình ghi nhớ. Mỗi trải nghiệm của con người tạo ra kết nối giữa các tế bào não, là bước đầu tiên của quá trình ghi nhớ. Việc lặp lại trải nghiệm nhiều lần sẽ củng cố kết nối này, trong khi trải nghiệm không được lặp lại có thể dẫn đến mất mát kết nối. Đơn giản là để nhớ lâu, việc lặp lại thông tin nhiều lần là điều vô cùng quan trọng.

Áp dụng những phương pháp giúp trẻ dễ ghi nhớ và nhớ lâu

Như đã đề cập trước đó, quá trình ghi nhớ hoặc trí nhớ không chỉ phụ thuộc vào cấu trúc não bộ mà còn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố chủ quan và khách quan khác. Để giúp trẻ phát triển trí nhớ tốt hơn, có khả năng ghi nhớ lâu dài hơn, học thuộc bài hiệu quả hơn, các phụ huynh có thể đưa ra “bồi dưỡng” và “hỗ trợ” bằng cách thực hiện những biện pháp cụ thể sau:

• Dinh dưỡng đầy đủ: Đảm bảo trẻ nhận đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt là các chất bổ não như vitamin A (có trong cà rốt, gan động vật, dầu cá,…) và vitamin nhóm B (có trong gạo, thịt đỏ, cá, sữa tươi,…).
• Tạo sự hấp dẫn trong nội dung: Minh họa bài học bằng câu chuyện cổ tích, ứng dụng từ thực tế, sử dụng bộ phim hoạt hình, hoặc liên kết thông tin với các hình ảnh, loại hoa quả để tăng sự thu hút.
• Tạo môi trường thoải mái: Cung cấp không gian học tập thoải mái, không áp đặt quá nhiều áp lực, và khuyến khích trẻ thông qua động viên khi đạt được điểm cao.
• Hạn chế yếu tố có hại đến hệ thần kinh: Giảm áp lực cho trẻ, đảm bảo giấc ngủ đủ giấc, hạn chế uống nước ngọt chứa hóa chất và tránh thức ăn có chất độc hại như chì, thủy ngân, asen.
• Kiên trì trong hỗ trợ: Người lớn cần duy trì sự kiên nhẫn trong quá trình hỗ trợ trẻ.

Kết luận

Những nghiên cứu về bộ não và thời gian ghi nhớ của não bộ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về trung tâm điều khiển của cơ thể. Trí nhớ đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống, hỗ trợ quá trình học hỏi, phát triển, giải quyết vấn đề và giao tiếp. Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc ghi nhớ thông tin, hãy thăm khám tại các cơ sở ý tế để kiểm tra khả năng ghi nhớ, xác định các nguyên nhân ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ và nhận tư vấn về các phương pháp cải thiện trí nhớ phù hợp với mình nhé.